Các loài cá rô phi đều thành thục và sinh sản rất sớm khi được 5 – 7 tháng tuổi. Chúng cũng có khả năng sinh sản nhiều đợt trong năm trong điều kiện bình thường của ao nuôi. Đặc tính đó dẫn đến kích cỡ cá khi thu hoạch không đồng đều là do ta không khống chế được mật độ đàn. Vì vậy mà hiệu quả kinh tế thấp. Một trong những biện pháp khắc phục là tạo ra đàn giống cá rô phi đơn tính đực (>95%) bằng hormon tính đực methyltestosteron (viết tắt là MT). Chúng tôi xin phép được giới thiệu với bà con quy trình sản xuất cá rô phi đơn tính đực.
Nuôi vỗ cá bố mẹ
Tuổi cá ~1 – 2 năm, trọng lượng 100 – 150g trở lên.
Tỷ lệ đực cái: 1/2 – 1/3. Cá đực có 2 lỗ ở bụng, cá cái có 3 lỗ.
Dụng cụ: Lồng có mặt lưới cỡ 1mm, đặt trong ao. Một lồng nhốt cá đực, 2 – 3 lồng nhốt cá cái.
Cũng có thể nuôi vỗ cá bố mẹ ở trong các ao, bể xây nhỏ và nuôi riêng đực, cái.
Mật độ nuôi: ~5 – 6 con/m2 mặt nước.
Thức ăn: Thức ăn tổng hợp có hàm lượng đạm ~30 – 32%. Khẩu phần ~2 – 2,5% khối lượng cá/ngày. Nên sử dụng máy ép cám cá nổi để tránh gây dư thừa, ô nhiễm.
Cho cá đẻ
Cho đẻ trong ao
– Ao có diện tích từ ~600 – 1.000m2. Nếu là ao cũ phải dùng vôi tẩy ao để đảm bảo cá.
Sau khi nuôi cá qua mùa đông, tuyển chọn những con cá khỏe, không bị xây sát vây hay vẩy, trọng lượng >300 – 500g/con làm cá bố mẹ. Tỷ lệ giữa cá đực với cá cái là 1:1 hoặc 1:2, thả cá với mật độ 1,5 – 2 con/m2. Thời gian nuôi vỗ ~15 – 20 ngày.
Trong thời gian nuôi vỗ, thức ăn bao gồm: Cám (nấu chín) 75%, tấm (nấu chín) 5%, bột cá 20%. Ngày cho ăn 1 – 2 lần. Khẩu phần ăn trong ngày bằng 1 – 2% khối lượng cá.
– Ở nhiệt độ thích hợp ~24 – 32°C, sau ~10 – 15 ngày, cá sẽ đẻ. Sau khi đẻ ~15 – 17 ngày, tiến hành thu cá bột. Cá bột được thu như sau:
Dùng lưới mắt thưa, kéo dồn cá bố mẹ vào một góc. Bắt cá bố cá mẹ ra khỏi ao cá đẻ, chuyển sang ao khác nuôi vỗ để cho đẻ lứa sau và dùng ao cho đẻ để ương cá bột.
Cho đẻ trong lồng
– Lồng dùng cho cá rô phi đẻ được cấu tạo bằng lưới cước mắt mau, khối chữ nhật 4 mặt và 1
đáy dưới, kích thước ~8m x 5m x 1,5m, mắt lưới ~1mm. Đặt lồng ở nơi nước sạch và đặt ngập nước 1m, cách đáy ao ~0,3 – 0,5m.
Các bước sau giống như cho cá đẻ trong ao.
Thu trứng
Cứ ~5 – 7 ngày lại thu trứng 1 lần từ miệng cá. Vì cá rô ấp tứng đã thụ tinh ở đó.
Trứng được phân ra 4 nhóm: chưa rõ mắt phôi, đã rõ mắt đen, sắp nở và đã nở. Sau đó cho ấp theo nhóm. Cá bố mẹ đã lấy trứng, thả về nuôi vỗ riêng. 3 tuần sau lại cho sinh sản tiếp.
Ấp trứng
Mật độ ấp: 3 – 5 trứng/cm2. Ấp trong bình thủy tinh hình trụ, thể tích ~6l, ấp khoảng 2,2kg trứng là được.
Điều kiện môi trường: Nhiệt độ nước ~27 – 30°C, sau 4 – 5 ngày cá sẽ nở.
Chuyển giới tính cá bột
Điều kiện: Khi cá bột đã có thể bơi ngang và bắt đầu biết ăn thì chuyển vào giai đoạn chuyển giới tính.
Dụng cụ: Lồng ương cá bột ~3m x 2m x 1m, mặt lưới ~1mm.
Mật độ ương: ~10 – 12 con/l
Bón lót phân vô cơ: ~600g đạm; 700g lân cho 100m mặt lồng trong 1 tuần.
Dùng 50µg hormon tính đực cho 1kg thức ăn /100m2 lồng.
Cách pha chế
Lấy 1g MT cho hòa tan trong 1l ethanol 95° (1). Dùng bột cá nhạt hoặc thức ăn tổng hợp ~35% đạm, nghiền mịn, sàng qua mặt lưới cỡ 0,85mm (2). Lấy 925g (2) đó, cho thêm 14g prelmix, 1g vitamin C rồi trộn đều (3).
Lấy dung dịch (1), cho tiếp 940ml ethanol vào, rồi dùng dung dịch này hòa lẫn với (3) đã sàng kỹ. Khuấy đều 20 phút cho bay hết hơi ethanol, để khô rồi sàng lại (4). Cho thêm 1,4g tetramicin, 30ml dầu thực vật, 30g dầu gan cá vào (4). Trộn đều 10 phút, rồi cho vào túi nilon, bảo quản lạnh cho cá ăn dần.
Cho cá ăn
Khẩu phần: 5 ngày đầu tiên, mỗi ngày cho khẩu phần bằng 25% khối lượng, 5 ngày sau bằng 20%, 5 ngày tiếp bằng 15%. 4 ngày cuối, cho ăn bằng 10% khối lượng.
Cách cho ăn: mỗi ngày 4 – 5 lần. Vãi đều trong lồng nhốt cá.
Ương cá bột đã xử lý MT
Ao ương: Tẩy vôi và diệt khuẩn. Diệt tạp và bón lót phân cho ao ương.
Mật độ ương: ~150 – 160 con/m2 ao.
Thức ăn: Giống như các loài cá khác.
Kiểm tra kết quả chuyển giới tính
Khi cá đã đạt tầm 2 – 3g/con, lấy 100 – 200 con ngẫu nhiên để kiểm tra giới tính: Cá đực dưới bụng có 2 lỗ, cá cái có 3 lỗ. Cá đực chiếm >95% là được.
